PubHubs is een afkorting voor Public Hubs, een veilige en vertrouwde online omgeving beheerd door publieke organisaties en hun eindgebruikers. Samen met partners van de coalitie PublicSpaces, wil PubHubs deze organisaties in staat stellen om hun eigen online communities (Hubs) te faciliteren. Deze Hubs zijn zelf verantwoordelijk voor de moderatie van communicatie en content binnen hun eigen Hub. Bovendien wil PubHubs connecties tussen organisaties mogelijk maken om zo samen online te kunnen werken aan projecten.

De meeste Nederlanders communiceren online via mondiale socialemediaplatformen die een verdienmodel hebben waarbij ze gebruikersdata ruilen voor gratis toegang tot deze platformen. Platformen zoals Facebook, Instagram, Twitter of TikTok zijn gericht op wereldwijde connectiviteit tussen individuen. Hun centraal aangestuurde, wereldwijde (algoritmische) moderatie van content blijkt ontoereikend om een veilige publieke omgeving te bieden. PubHubs daarentegen gaat uit van een publieke ruimte waarin niet mondiale connectiviteit, maar (institutionele, lokale, professionele, etc) collectiviteit centraal staat. PubHubs benadert gebruikers als burgers die willen samenwerken in een veilige en vertrouwde online omgeving voor communicatie, deliberatie en de uitwisseling van content. PubHubs wil bestaande maatschappelijke organisaties meer digitale zeggenschap en autonomie geven. Een school, voetbalclub of openbare bibliotheek hebben niet altijd een wereldwijd bereik nodig om communicatie tussen hun leden te organiseren. Zij willen graag een door gebruikers zelf gemodereerde online omgeving met verschillende functionaliteiten waarin ze zelf kunnen beslissen over opslag van data en toegang tot content.

Beoogde gebruikers van PubHubs zijn publieke organisaties, zoals patiëntenverenigingen, omroepen en bibliotheken en hun eindgebruikers. Gemeenten en andere leden van de PublicSpaces coalitie hebben ook interesse. Zowel deze organisaties als hun eindgebruikers zijn de doelgroep van PubHubs. Elk van die organisaties zal PubHubs om verschillende redenen willen gebruiken en zelf op maat geschikt willen maken voor de eigen community. Op dit moment ontwikkelt PubHubs eerst een aantal overkoepelende basisfunctionaliteiten die publieke waarden borgen en die voor alle publieke organisaties noodzakelijk zijn. De ontwerpers en programmeurs van PubHubs willen zowel technologie als governance in co-creatie met publieke organisaties en hun eindgebruikers ontwikkelen.

• Autonomie: aangesloten publieke organisaties kunnen zelf beslissen over de opslag en het beheer van (en toegang tot) hun data en content. PubHubs kent geen centrale autoriteit die data en content bezit, beheert en opslaat op één server, dit zal onder beheer van de publieke organisaties vallen.
• Veiligheid en privacy: veiligheid wordt gecreeerd via een centrale Yivi-login, die toegang geeft tot Hubs en afgesloten Rooms. Verder biedt PubHubs de mogelijkheid voor flexibel identiteitsmanagement: binnen elke Hub kunnen publieke organisaties via Rooms een zelf-gemodereerde chat-functie bieden met verificatie van personen en authenticatie van content.
• Connecties tussen organisaties: Organisaties willen graag hun eigen ruimte inrichten maar ook de mogelijkheid benutten om met andere Hubs en hun communities samen iets te ondernemen, zoals bijvoorbeeld een omroep die na een documentaire samen met een bibliotheek discussiegroep(en) wil inrichten.

Identiteitsmanagement is een centraal kenmerk van PubHubs. PubHubs biedt zogenaamde ‘proportionele en attribuut-gebaseerde authenticatie’. Proportioneel betekent dat de gebruiker alleen die informatie weergeeft die essentieel is voor de context, niet meer en niet minder. Attribuut-gebaseerd wil zeggen dat elk stukje informatie over de identiteit van een gebruiker apart kan worden ingebracht. Een paar voorbeelden: als een leesgroep van de openbare bibliotheek alleen geschikt is voor 8-12 jarigen, kan worden volstaan met het geverifieerde attribuut ‘leeftijd’ (niet de geboortedatum). Als patiënten in een lotgenotengroep met elkaar willen praten, zullen zij waarschijnlijk ook niet altijd hun hele identiteit willen onthullen. Daarom biedt PubHubs ook de mogelijkheid voor het aannemen van pseudoniemen. Professionele hulpverleners zouden daarnaast ook geverifieerd kunnen worden, bijvoorbeeld via hun BIG-registratie als ze aan zo’n groep meedoen.

Bij PubHubs worden communities (“Hubs”) in principe beheerd door een publieke organisatie met zorgplicht, die ook verantwoordelijk is voor onderliggende communities (“rooms”). Rooms zijn openbare of afgesloten chat-omgevingen voor de publicatie van video of andere content op een timeline (voorlopig) zonder algoritmische rangschikking. In de Hubs en Rooms zijn menselijke moderatoren (medewerkers van de publieke organisatie of vrijwilligers) actief die onder meer thema’s en toegangseisen kunnen bepalen voor rooms.

De centrale login geeft toegang tot de aangesloten Hubs. Om in te loggen, geven gebruikers hun e-mail adres en telefoonnummer als ID-check voor toegang. PubHubs werkt met de Yivi-app een zogenaamde proportionele, attribuutgebaseerde authenticatie-tool (zie meer uitleg bij het antwoord op de vraag: Waarom is een veilige architectuur belangrijk voor een vertrouwde online omgeving?). Op langere termijn zullen ook andere ‘wallet apps’ mogelijk worden, mits die open source, nonprofit en privacy-vriendelijk zijn. Wie eenmaal geregistreerd is, krijgt een PubHubs-‘kaartje’ in de Yivi app, voor identificatie bij volgende logins. Informatie zoals emailadressen en telfoonnummers wordt nooit verstrekt aan de deelnemende Hubs noch aan andere partijen. De privacy van gebruikers is dus gegarandeerd terwijl hun identiteit wel geverifieerd is.

Het grote verschil is de bestaansreden. PubHubs is geen mondiaal sociaal netwerk maar een online omgeving voor bestaande publieke organisaties die geworteld zijn in de (fysieke of offline) samenleving (voorlopig beperkt tot Nederland). Een sociaal netwerk als Facebook kan zich presenteren als een plek waar verbinding plaatsvindt tussen individuen maar uiteindelijk is het in de eerste plaats een plek om advertenties aan mensen te tonen. Als gecentraliseerd platform verzamelt Facebook, bijvoorbeeld, data van gebruikers om die profielen te koppelen aan advertenties. PubHubs wordt een plek waar publieke organisaties en hun publiek daadwerkelijk centraal staan; zij dragen zelf verantwoordelijkheid voor moderatie en er zijn geen commerciele prikkels, noch software en algoritmen die hiervoor zijn ontworpen. PubHubs is een nonprofit, open source online omgeving die in co-creatie met de betrokken partijen wordt ontwikkeld. Er zijn geen bedrijven bij betrokken.

PubHubs heeft een ander doel dan de meeste Decentralized Open Source Networks (DOSN); de meeste DOSNs bieden een vergelijkbare gebruikerservaring als de grote big-tech social media platformen, maar zonder het achterliggende doel van advertentie-inkomsten en zonder centrale data-opslag of eigenaarschap. PubHubs wil geen vervanging zijn van gedecentraliseerde socialemediaplatformen, want het heeft niet de ambitie om een gecentraliseerd wereldwijd netwerk te bouwen. Het wil wel een veilige digitale ontmoetingsplek bieden voor de achterban of communities van lokale en nationale publieke organisaties. Publieke organisaties zijn dus in de lead en ook verantwoordelijk voor het organiseren van hun communities, die op hun beurt weer eigen verantwoordelijkheid dragen voor de moderatie van content.

• Mastodon is gebouwd op ActivityPub protocol, terwijl PubHubs is gebouwd op Matrix. Matrix biedt betere mogelijkheden voor veiligheid en identiteitsmanagement.
• Net als Mastodon is PubHubs opensource en heeft decentrale servers. Bij Mastodon moet een gebruiker een server kiezen waar hij/zijn dan een account heeft. Bij PubHubs is er daarentegen een centrale inlog en de gebruiker kan met die inlog in principe bij iedere aangesloten server (van de aangesloten Hubs) terecht.
• Mastodon is open source decentralized alternatief voor Twitter, dus alle communicatie is openbaar en zichtbaar voor alle andere gebruikers tenzij geblokkeerd. PubHubs wil niet alle communicatie openbaar en anoniem maken. Het wil afgesloten communicatie in groepen mogelijk maken.
• Bij Mastodon kan iedereen in principe een eigen community beginnen op een eigen server; bij PubHubs worden communities (“Hubs”) in principe beheerd door een publieke organisatie met zorgplicht, die ook verantwoordelijkheid heeft voor onderliggende communities (“rooms”) die zelf menselijke moderatoren leveren.
• Bij Mastodon zijn de community manager en zijn moderatoren meestal vrijwilligers. Bij PubHubs zouden dit ook werknemers of freelancers kunnen zijn van de publieke organisatie achter de Hub; in ieder geval werken zij volgens richtlijnen die samen zijn opgesteld.
• Mastodon is een microblogging platform, waar je één profiel hebt met al je eigen posts. Bij PubHubs ben je aangesloten via een centrale login waar je alleen naam, telefoonnummer en e-mail adres geeft. Vervolgens kun je in elke elke aangesloten Hub je een eigen pseudoniem/gebruikersnaam kiezen. Niemand kan de activiteiten van een gebruiker in of tussen Hubs traceren.

PubHubs zou een open source omgeving zijn die qua functionaliteit voor de eindgebruiker vergelijkbaar is met Reddit, Discord en Slack. Het lijkt op Reddit omdat die structuur op die van PubHubs lijkt. Veel bedrijven hebben een eigen subreddit, en op Reddit worden discussies gepost, zodat het de vorm van een forum krijgt. PubHubs lijkt op Discord, omdat je een eigen server kan maken (vergelijkbaar met een Hub) en channels (vergelijkbaar met Rooms) kan maken, en zelfs discussie threads kan starten. PubHubs lijkt op Slack, omdat het ook binnen organisaties als communicatiemiddel wordt gebruikt. Slack heeft ook channels.

PubHubs is een co-creatie project dat is bedoeld voor Nederlandse publieke organisaties en overheden die graag willen meewerken aan het ontwerp van een alternatieve online omgeving op basis vanpublieke waarden. Deelnemende organisaties zijn lid van PublicSpaces. De komende twee jaar werken een aantal partners mee in de eerste fase van ontwerpen en testen: MIND (koepel van patiëntenorganisaties), de VPRO (publieke omroep) de openbare bibliotheken, en wellicht ook nog een gemeente.

PubHubs is ook een onderzoeksproject dat beoogt beter zicht te krijgen op wat nodig is om een alternatieve, publieke online omgeving te bouwen (technologie-ontwikkeling) en in te richten (governance en moderatie). Dit project is begonnen in 2022 en zit, nu begin 2023, nog in de ontwikkelfase. Het team aan de Radboud Universiteit Nijmegen ontwerpt nu de basisfunctionaliteiten zoals voor de login en communicatie binnen rooms. De Universiteit Utrecht onderzoekt mogelijke governance modellen voor PubHubs. Samen met partners PublicSpaces verkennen zij nu via workshops wat de gedeelde ‘must functionaliteiten’ zijn voor publieke organisaties.

De beheersorganisatie achter PubHubs moet nog opgericht worden, maar PubHubs wil een niet-commerciele online omgeving bieden waarin geen advertenties, producten of data verhandeld worden. De ontwikkeling van PubHubs wordt momenteel gefinancierd met middelen uit de Stevin-Spinozapremie en subsidies uit het SIDN-fonds. De kosten voor moderatie zullen door de deelnemende organisaties zelf gedragen worden; kosten voor open source software-ontwikkeling en -onderhoud zal waarschijnlijk worden gedekt door deze PubHubs-leden (en uit fondsen).